برگزاری آیین بزرگداشت شهدای دانشجو سنت شده است؛ دانشجویان مبارز پیش از انقلاب اسلامی ایران سه آذر اهورایی را در خفا گرامی میداشتند و با انتشار شبنامههایی درباره راه و روش و آرمان شهدای 16 آذر مینوشتند و پس از انقلاب نیز این یادمان با عنوان روز دانشجو در تقویم ثبت شد و به آیینی رسمی و دولتی و گاه خودجوش و دانشجویی تغییر کرد. بیش از دو دهه است که به مناسبت 16 آذر رؤسای جمهور در دانشگاهها حضور پیدا میکنند و در جمع نمایندگان دانشجویان سخنرانی کرده و مطالبات و سخنان نمایندگان را میشنوند.
به قلم تحریریه پایگاه اطلاعرسانی دکتر پزشکیان، گردهمایی دانشجویان و رئیس دولت منحصر به آیین روز دانشجو نیست؛ برنامه رسمی آیین افتتاح سال تحصیلی نیز فرصت دیگری برای دیدار دانشگاهیان و رئیسجمهور است. از دولت اصلاحات تاکنون، معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انتخاب دانشگاه برای برگزاری هر یک از این مراسمها، ترتیب سخنرانیها، حاضران در جلسه و هر آنچه حول این مراسم نیمهرسمی است بر عهده دارد و هر معاونتی با رویکرد دولت مستقر تغییراتی در جزییات برنامه توانسته است ایجاد کند؛ از برگزاری برنامه در شهرستانها تا تغییر سخنرانان در آخرین لحظهها حاشیههای معمول این برنامه است.
اما شانزدهم آذر امسال چند ویژگی متفاوت داشت: نخست، تکثر دانشجویان از نظر نوع علایق بود؛ یعنی این بار تنها سیاسیون نبودند که صدا داشتند البته آنها هم پژواک صدایشان شنیده شد اما فعالان فرهنگی، علمی، صنفی و رسانهای هم صدا پیدا کرده بودند. انجمنهای علمی دانشجویی کشور، اتحادیه مجمع اسلامی دانشجویان، اتحادیه انجمنهای دانشجویان مستقل، نشریات دانشجویی، جنبش عدالتخواه دانشجویی، کانونهای فرهنگی دانشجویی و بسیج دانشجویی و دفتر تحکیم وحدت به بیان نظرات، دیدگاهها و همچنین مطالبات خود از رئیسجمهور در حوزههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاست خارجی پرداختند.
ویژگی دیگر آیین 1403 شنیدن صداها بود؛ حضور یک صدا تنها ارزش نیست بلکه شنیده شدن آن دستاورد دیگر و مهمتری است. همه آنها توانستند حرفشان را بدون لغزش و لرزش بیان کنند. حتی برخی صداها در انتخابات ریاستجمهوری هم مشارکت نکرده بودند، اما آیین روز دانشجوی 1403 فرصت حضور آنها را فراهم و نظام این ظرفیت را مهیا کرد تا آنها نیز بتوانند بحثهایشان را با صراحت و شفافیت در مقابل بالاترین مقام اجرایی کشور بدون هیچگونه هزینهای- چه برای کشور، چه برای طیفها و گروهها- مطرح کنند؛ این نیز یک ظرفیت است که دانشگاه میتوانست داشته باشد و تاکنون کمتر از آن بهره برده است. به عبارت دیگر، جامعه ایران انسانهای فکور و اهل تأملی دارد که بافت و سرشت آن را متکثر ساخته است و در ۱۶ آذر امسال، دانشگاه نشان داد که با سیاستهای مبتنی بر وفاق آقای رئیسجمهور گفتوگوی صداهای متکثر شدنی است؛ بدون تنش و بدون توهین با وجود اختلافنظرها شنیدن میسر و احترام به یکدیگر در درون چارچوبهای قانونی ممکن شد و باید به یاد داشت؛ این ظرفیت را گفتمان آقای رئیسجمهور فراهم کرد.
ویژگی دیگر، پیامد این گفتمان است؛ به نظر میرسد چنین فضای متنوعی در جامعه ایران میتواند نوعی امید اجتماعی و فردی را احیا کند و به بالا رفتن نرخ مشارکت در جامعه و محیطهای دانشگاهی منجر شود. البته نباید فراموش کرد این امکان از ظرفیتهای دانشگاه است و هر گروه دیگری امکان و ظرفیت تحقق و بهرهبرداری از گفتمان وفاق را در این شرایط ندارد زیرا دانشگاه همیشه نسبت به نوگرایی گشودهتر و بازتر از دیگر گروهها در جامعه عمل کرده است؛ بدون آنکه جامعه را درگیر بحرانها و تنشهای سیاسی سازد.
در پایان باید تأکید کرد ۱۶ آذر امسال پررنگ بود زیرا به تبار دو آرمان و ارزش پایبند ماند: تنها اعتراضی به استبداد داخلی نبود بلکه بر استعمار خارجی نیز شورید. از اینرو، آیین روز دانشجوی امسال همراه با تنوع صداها، آزادیخواه و استقلالخواه بود و همچنین ستم و ظلم روا دانستهشده بر مردم جهان را نفی کرد.
