یک استاد ارتباطات با تأکید بر اهمیت ارتباطات در همه حوزه‌ها به‌ویژه توسعه عدالت آموزشی گفت: فیلترینگ در تمام کشورها وجود دارد اما فیلترینگ در هیچ کشوری مثل ما با سر و صدا نیست. دنیا پذیرفته باید دسترسی به آنچه به اخلاق، امنیت، احساس و عاطفه جامعه آسیب می‌رساند محدود شود، اما وقتی می‌خواهیم فیلترینگ را اعمال کنیم ناگهان دسترسی به همه چیز را محدود میکنیم. این‌گونه تصمیم‌گیری از آسیب‌های توسعه و رشد در عرصه‌های ارتباطی است.
داوود زارعیان در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی دکتر مسعود پزشکیان، به این نکات اشاره کرده است. او یکی از اساتید برجسته حوزه علوم ارتباطات و توسعه است. او هم‌اکنون معاونت تجاری شرکت مخابرات ایران را بر عهده دارد و پیش از این مسئولیت‌هایی مانند قائم‌مقام اداره پشتیبانی وزارت سپاه، مدیرکل روابط‌عمومی بانک مسکن و مدیرکل روابط‌عمومی شرکت مخابرات ایران را هم در کارنامه خود به ثبت رسانده است.
توسعه برای ارتباطات یا ارتباطات برای توسعه؟
این استاد حوزه ارتباطات و توسعه با بیان اینکه توسعه ارتباطات به طور مستقیم بر دیگر حوزه‌ها مانند صنعت، آموزش، بانکداری و رسانه تأثیرگذار است، می‌گوید: ارتباطات از موضوعات اساسی و مهم قرن حاضر است؛ چرا که مفهوم توسعه ارتباطات دو بعد اساسی دارد: یکی موضوع توسعه ارتباطات و دیگری توسعه برای ارتباطات.
او ادامه داد: در واقع زمانی که موضوع توسعه ارتباطات را مطرح میکنیم به این قضیه فکر میکنیم که کشوری توسعه‌یافته‌تر است که ارتباطات پیشرفته‌تری داشته باشد. بنابراین، اینجا مفهوم توسعه ارتباطات مطرح است. بعد زیرساختی کشورها، بررسی میزان کاربرد، مهارت کاربرد سه شاخصی هستند که با ارزیابی آن کشورها رتبه‌بندی خواهند شد. به عنوان مثال، کشور کره جنوبی در حوزه IDI (شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات) توسعه ارتباطات رتبه اول را در اختیار دارد.
زارعیان معتقد است: وقتی کشوری ارتباطات توسعه‌یافته دارد به این معنی است که در بخش‌های مختلف صنعتی، بانکداری، هنری یا آموزشی هم توسعه‌یافته است. زمانی‌که کرونا فراگیر شد کشورهایی آموزش را بدون مشکل دنبال کردند که ارتباطات قوی داشتند. حالا این ارتباطات قوی مبتنی بر اصول زیرساختی، کاربردی و مهارتی است. بنابراین، اگر بخواهیم بگوییم کشوری در زمینه ارتباطات، توسعه‌یافته است اولاً باید به توسعه ارتباطات توجه کنیم. ثانیاً از ارتباطات برای توسعه بهره‌مند شویم.
در زیرساخت‌ها رو به افول حرکت میکنیم
این استاد ارتباطات در پاسخ به این پرسش که چه میزان کشورمان در حوزه ارتباطات و توسعه موفق بوده، اعتقاد دارد: ما باید صادقانه و شفاف صحبت کنیم؛ پیش از سال ۱۳۹۸ توانستیم زیرساخت را توسعه دهیم. بنابراین، در حوزه زیرساخت‌ها وضعیت خوب است، اما در حال حاضر، به سمت افول حرکت میکنیم. برای اینکه سرمایه و پول کافی برای توسعه بیشتر نداریم و این واقعیتی است که باید بپذیریم.
او ادامه داد: در زمینه مهارت‌ها هم تا حدودی وضعیت خوب است و توانسته‌ایم در دانشگاه‌ها دوره‌های آموزشی مختلفی برگزار کنیم، اما واقعیت این است که در زمینه کاربردها رتبه خوبی نداریم. به همین دلیل، در رتبه‌بندی جهانی وقتی می‌خواهند ارتباطات ایران را بر اساس سه شاخص ابعاد زیرساختی کشورها، بررسی میزان کاربرد و مهارت کاربرد رتبه‌بندی کنند می‌بینید که هر سال جایگاهی بین ۶۵ تا ۷۵ را در بین ۱۴۰ کشور جهان داریم و جزو کشورهای متوسط به حساب می‌آیم.
معاون تجاری شرکت مخابرات ایران با تأکید بر اینکه اگر بخواهیم روند رو به توسعه را ادامه دهیم سرمایه‌گذاری در زمینه تقویت ارتباطات یک ضرورت است، خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور برای توسعه تجهیزات ارتباطی نیازمند سرمایه‌گذاری هستیم. در بحث کاربرد ارتباطات هم باید خیلی کار کنیم؛ اگرچه در برخی حوزه‌ها مانند بانکداری الکتروینک بسیار جلو هستیم اما کافی نیست و در هماهنگی با سایر بخش‌های خدمات اجتماعی به یکپارچگی نرسیده‌ایم.
در هوش مصنوعی نیاز به نهضت جهادی جدی داریم
عضو پیشین شورای فرهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مهارت و سواد رسانه‌ای جامعه ایران را آسیب‌پذیر ارزیابی کرد و گفت: در حوزه استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی و مهارت و سواد رسانه، که جوانان مخاطب آن هستند، با مشکل مواجه هستیم و از همین‌رو، در کنار توسعه زیرساختی و مهارتی باید به این مسئله هم توجه شود. اکنون بحث هوش مصنوعی بسیار مطرح است. باید با خودمان فکر کنیم چه میزان می‌توانیم از هوش مصنوعی استفاده کنیم.
دکتر زارعیان تأکید کرد: در آغاز بحث هوش مصنوعی نیاز به نهضت جهادی جدی داریم که بتوانیم کاربرد آن را تقویت کنیم. پلتفرم‌هایی که در کشور در این زمینه سرویس می‌دهند به سایر کشورها وابستگی دارند. این وابستگی‌ها در مقاطعی می‌توانند تهدید باشند پس باید روی سکوهای ایرانی هوش مصنوعی بیشتر کار کنیم و آنها را توسعه دهیم.
پلتفرم‌های داخلی از شفافیت لازم برخوردار نیستند
او افزود: نکته دیگری که همیشه با آن چالش داشته‌ایم بحث فیلترینگ و محدودیت‌هاست. فیلترینگ در تمام کشورها وجود دارد. اما فیلترینگ در هیچ کشوری مثل ما با سر و صدا نیست. دنیا پذیرفته باید دسترسی به آنچه به اخلاق، امنیت، احساس و عاطفه جامعه آسیب می‌رساند محدود شود، اما وقتی می‌خواهیم فیلترینگ را اعمال کنیم ناگهان دسترسی به همه چیز را محدود میکنیم. این‌گونه تصمیم‌گیری از آسیب‌های توسعه و رشد در عرصه‌های ارتباطی است.
این استاد ارتباطات ایجاد زیرساخت‌های حقوقی و حریم خصوصی را هم نقد کرد و گفت: در زمینه توسعه ملی و کشوری قوانین لازم باید جامع، بدون ابهام و با دقت باشند. امروزه در داخل کشور نتوانستیم این احساس امنیت را ایجاد کنیم. ببنید چند درصد ما ایرانی‌ها از ایمیل‌های خارجی استفاده میکنیم؟ چند درصد از پست الکترونیک داخلی استفاده میکنیم؟ و چند درصد این دو را داریم؟ همچنین پلتفرم‌های داخلی از شفافیت لازم برخوردار نیستند و ما نتوانستیم زیرساخت فرهنگی لازم را برای اعتمادسازی ایجاد کنیم.
از مدل توسعه فوتبال می‌توانیم در پیشرفت صنعتی پیروی کنیم
معاون تجاری شرکت مخابرات ایران در بخش دیگر سخنان خود با بیان اینکه هنگامی صحبت از توسعه منطقه‌ای و چند بعدی است باید طرح جامعی برای آن داشته باشیم و الگوها را بدانیم، ادامه داد: نخستین قدم در توسعه منطقه‌ای مانند سیستان و بلوچستان این است که طرح‌های توسعه‌ای سایر کشورها را مطالعه کنیم. سپس مبتنی با آن الگوهای توسعه را کسب کنیم و بدانیم با منطق دولتی، خصوصی، تعاونی یا تلفیقی از هر سه با مشارکت سرمایه‌گذار خارجی سازگار است. همچنین مطالعه الگوی اسلامی کشورهایی مانند مالزی، قطر و امارات را هم در نظر بگیریم. علاوه بر این، باید پیوست‌های محیط زیستی، فرهنگی، رسانه‌ای و آموزشی را هم مطرح کنیم. من همچنان نتوانستم به این جمع‌بندی برسم که مدل توسعه اقتصادی در ایران چیست.
هر کشوری تحریم شد در ابعاد مختلف دچار آسیب و بحران خواهد شد
زارعیان گفت: اگر بخواهیم دچار نوسانات عجیب و غریب نشویم باید این مدل‌ها را داشته باشیم. علاوه براین، برای توسعه فوتبال وقتی دچار بحران شدیم سراغ مربی خارجی رفتیم. از همین الگو هم می‌توانیم در زمینه پیشرفت صنعتی پیروی کنیم. بهره‌گیری از دانش و تخصص مشاوران خارجی در زمینه توسعه یک فرصت است و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته هم این مسیر را طی کرده‌اند. ما هم نخبگانی داریم که سایر کشورها می‌توانند از آنها مشورت بگیرند. این تجربه را در برخی از پروژه‌های قبل از انقلاب آزمایش کردیم.
زارعیان با در نظر گرفتن معیارهای اخذ مشاوره از سایر کشورها یادآور شد: اگرچه سبک مشاوره پیش از پیروزی انقلاب اسلامی سبک وابستگی بود، اما با در نظر گرفتن عزت و اقتدار ایران می‌توانیم اکنون با دنیا در بحث توسعه بر مبنای قابلیت و مزیت‌های خودی نه وابستگی یا سرسپردگی تعامل داشته باشیم.
این استاد ارتباطات و توسعه با تأکید بر این اصل که هر کشوری تحریم شد در ابعاد مختلف دچار آسیب و بحران خواهد شد، افزود: تحریم یعنی بستن دنیا به روی خود و اشتباه بزرگی این است که هیچ کشوری با من در تعامل نباشد. کشوری را سراغ ندارم که در وضعیت تحریم بتواند اقتصاد را توسعه دهد. چراکه تعامل با دنیا در شرایط تحریم خیلی سخت است. و تا زمانی‌که نتوانیم ارز جابه‌جا کنیم یا کالا و تجهیزات برای توسعه تهیه کنیم رفت‌وآمدها یا امضای تفاهم‌نامه‌ها فقط یک نمایش است. اگر این تحریم ادامه پیدا کند و اگر این تعاملات برقرار نشود ناترازی‌ها ادامه خواهد داشت.
نسخه کامل این گفت‌وگو را اینجا ببینید.
