توجه به معماری و تجهیزات در ساخت مدارس جدید جایگاه ویژه دارد، این مدارس نه‌تنها از نظر ساختاری مدرن هستند، بلکه با الهام از معماری اصیل ایرانی و هماهنگ با شرایط اقلیمی منطقه طراحی شده‌اند. در این گزارش، روایتی از مدارس زیبای هرمزگان را بیان می‌کنیم.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، تصور کنید وارد مدرسه‌ای می‌شوید که نه‌تنها مکانی برای یادگیری، بلکه فضایی برای رشد و شکوفایی است، جایی که معماری دلنشین، رنگ‌های شاد و نور طبیعی، انگیزه تحصیل را در دل دانش‌آموزان زنده می‌کند و دیگر خبری از کلاس‌های دلگیر و نیمکت‌های فرسوده نیست.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دکتر مسعود پزشکیان، خبرگزاری تسنیم در گزارشی آورده است: نمی‌توان از نقش فضا و معماری مدارس در روند آموزش موفق چشم‌پوشی کرد. محیط آموزشی، چیدمان کلاس‌ها، نورگیری مناسب، رنگ‌های شاد، نیمکت‌های تک‌نفره و کلاس‌های درس خلوت، همگی تأثیر مستقیمی بر میزان اشتیاق دانش‌آموزان به یادگیری دارند.
دانش‌آموزان دهه ۶۰ خاطرات تلخی از تحصیل در مدارس فرسوده، تنگ و تاریک دارند؛ کلاس‌هایی با نیمکت‌های سه‌نفره‌ای که نشستن روی آنها بیشتر شبیه به تحمل یک زندان بود. برای بسیاری از آنها، تنها آرزوی روزانه، شنیدن صدای زنگ پایان مدرسه و فرار از آن فضای دلگیر بود.
پیشرفت مدرسه‌سازی در سال‌های پس از انقلاب
مدرسه‌سازی در کشور پس از انقلاب اسلامی شاهد روندی رو به رشد و قابل توجه بوده است. این تحولات گسترده در ساخت مدارس جدید را می‌توان به‌عنوان یکی از نقاط قوت و دستاوردهای مهم نظام آموزش و پرورش کشور به‌شمار آورد. مدارس نوساز نه‌تنها از نظر کمّی افزایش یافته‌اند، بلکه از نظر کیفی و معماری نیز گام‌های بلندی برداشته‌اند.
نهضت مدرسه‌سازی شروعی برای ساخت تجربه شیرین تحصیل
نهضت مدرسه‌سازی که توسط دولت چهاردهم و با توجه ویژه مسعود پزشکیان رئیس جمهور آغاز شده است به‌دنبال این است که کمبود مدرسه در کشور و به‌ویژه آمار مدارس دوشیفته را در فاز نخست ساماندهی کند تا فضای تلخ تجربه تحصیل در مدارس دلگیر دهه ۶۰ برای دانش‌آموزان امروزی تکرار نشود.
نکته قابل توجه این است که تمامی مدارس نوساز با استانداردهای ایمنی بالا در برابر زلزله ساخته شده‌اند، این موضوع به‌گونه‌ای است که در زلزله‌های اخیر رخ‌داده در کشور، مدارس نوساز نه‌تنها پابرجا ماندند، بلکه به‌عنوان پناهگاه‌هایی امن برای زلزله‌زدگان مورد استفاده قرار گرفتند.
روایتی از مدارس رؤیایی هرمزگان
در تور رسانه‌ای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور که به‌دعوت اداره‌کل نوسازی مدارس استان هرمزگان ترتیب داده شد، فرصتی دست داد از نزدیک شاهد تحول شگرف فضاهای آموزشی در این منطقه باشیم. این مدارس نه‌تنها از نظر ساختاری متفاوت هستند، بلکه با الهام از معماری ایرانی ـ اسلامی و هماهنگ با اقلیم منطقه طراحی شده‌اند و هر مدرسه، داستانی دارد؛ داستانی از تلاش مهندسان و معماران ایرانی برای خلق فضاهایی که الهام‌بخش و نشاط‌آور باشند.
سفر ما از فرودگاه بندرعباس آغاز شد. گرمای هوای جنوب یادآور روزهای تابستان بود و در بدو ورود ما را وادار کرد لباس‌های زمستانی را که از تهران به‌تن داشتیم با پوشش تابستانی جایگزین کنیم.
سفر به بندر کنگ
پس از صرف ناهار به‌همراه مدیرکل نوسازی مدارس استان هرمزگان، مهدی باوقار و میلاد سالاری، سرپرست معاونت اجرایی این اداره، راهی بندر کُنگ شدیم؛ شهری در ۱۶۵کیلومتری بندرعباس.
در طول مسیر، زیبایی‌های خلیج فارس، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کرد. امواج نیلگون دریا، گویی با آسمان آبی هم‌نوازی می‌کردند.
نام “بندر کنگ” برایم ناشناخته بود، شاید بتوانم بگویم که تا آن روز، حتی یک بار هم نام این شهر را نشنیده بودم و نمی‌دانستم کجای این خاک پهناور جای گرفته است، اما حالا، در آستانه سفری تازه، قرار بود راهی این دیار ناشناخته شوم و در طول مسیر، با مدارس خاص و منحصر به فردی روبه‌رو شدم که مرا شگفت‌زده کردند.
با رسیدن به بندر کنگ، دیگر هوا تاریک شده بود. صدای اذان، از گلدسته‌های مساجد متعدد شهر به گوش می‌رسید.
مدرسه شهید جمهور با بادگیرهای زیبا
اولین مقصد، مدرسه ابتدایی شهید جمهور رئیسی در بندر کُنگ بود. این مدرسه که به‌تازگی افتتاح شده است، در چهارمین همایش بین‌المللی مدرسه ایرانی ت معماری ایرانی به‌عنوان طرح برتر کشوری انتخاب شد.
استفاده از رنگ سفید در نما و بادگیرهای سنتی در مدرسه، هماهنگ با بوم منطقه است. وجود یک تراس (کلاس روباز) و استفاده از چوب در نمای پنجره‌ها، که با کمک استادکاران ماهر کشتی‌سازی انجام شده، از ویژگی‌های منحصر به فرد این مدرسه است. این مدرسه با ۱۲ کلاس درس و هزینه‌ای بالغ بر ۲۵ میلیارد تومان ساخته شده است.
بادگیری که در سالن مدرسه طراحی شده است می‌تواند به جریان هوا در محیط و خنک شدن طبیعی فضای مدرسه کمک کند.
مهدی باوقار، مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان هرمزگان، در گفتگو با تسنیم، از رویکرد رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور در طراحی مدارس با معماری ایرانی و اسلامی سخن گفت. او تأکید کرد که در دو سال اخیر، ساخت مدارس با این سبک معماری، با وجود محدودیت‌های اعتباری و تنوع اقلیمی، روندی رو به رشد داشته است.
چالش‌های ساخت مدارس با معماری ایرانی
باوقار از چالش‌های ساخت مدارس با معماری ایرانی گفت: «ممکن است برای ساخت مدرسه به این سبک، نیروی متخصص و استادکار ماهر موجود نباشد». او به مدرسه شهید جمهور رئیسی اشاره کرد و گفت که برای استفاده از چوب در نمای پنجره‌ها و تراس، مجبور شدند سراغ استادکاران کشتی‌سازی بروند، این تلاش‌ها نتیجه داد و مدرسه توانست در همایش مدرسه ایرانی، معماری ایرانی، رتبه برتر را کسب کند.
او همچنین به این نکته اشاره کرد که ساخت مدارس با معماری ایرانی، لزوماً هزینه‌بر نیست، بلکه نیازمند دقت و ظرافت بیشتری است. استفاده از چوب در نمای پنجره‌های مدرسه شهید جمهور رئیسی، علاوه بر زیبایی، باعث شکست نور و کاهش گرمای ورودی به مدرسه می‌شود و در نتیجه، مصرف انرژی برای سرمایش را کاهش می‌دهد.
مدرسه فاطمیه؛ شاهکاری از معماری ایرانی
مقصد بعدی ما در بندر کُنگ، مدرسه ابتدایی فاطمیه بود؛ مدرسه‌ای که به‌جرئت می‌توان گفت یکی از خاص‌ترین و جذاب‌ترین مدارسی است که تاکنون دیده‌ام. وقتی تصاویر این مدرسه را به تعدادی از دانش‌آموزان در تهران نشان دادم، با حیرت پرسیدند: «آیا واقعاً این یک مدرسه است؟»
این بنا که توسط مهندس ارفعی طراحی شده است توسط یک خیّر اهل بندر کنگ و با سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد تومانی ساخته شده است و در چهارمین همایش مدرسه ایرانی، معماری ایرانی به‌عنوان برترین طرح معماری کشور برگزیده شد.
مدرسه فاطمیه دارای ۹ کلاس درس، یک رواق ورودی مجزا برای حضور والدین، طاق ورودی، دو پله مجزا اما به‌هم‌پیوسته و رواق‌هایی است که ساختمان مدرسه را از تابش مستقیم نور خورشید محافظت می‌کند.
ماجرای جالب ساخت مدرسه فاطمیه
ماجرای ساخت این مدرسه نیز به‌تنهایی داستانی شنیدنی و جالب توجه بود. همان‌طور که در حیاط مدرسه ایستاده و محو زیبایی‌های معماری خارق‌العاده‌اش شده بودم، ناگهان شیخ محمدعقیل رضوانی، امام جمعه بندر کنگ، وارد شد. او که خود نماینده خیّر مدرسه‌ساز در پروژه ساخت این مدرسه بود، پیش ما آمد تا داستان ساخت این بنای زیبا را برایمان بازگو کند.
شیخ محمدعقیل رضوانی امام جمعه بندر کنگ دراین‌باره گفت: زمین‌های دبیرستان حضرت معصومه و محدثه و شهید جمهور رئیسی توسط خیّران اهدا شده است. مدرسه قبلی که در همین مکان قرار داشت، به‌شدت فرسوده و نامناسب بود و برخی دانش‌آموزان حتی در کانکس درس می‌خواندند. با حمایت مالی خیّر اهل کنگ که ساکن خارج از کشور است و طراحی اصولی، این مدرسه به یکی از بهترین فضاهای آموزشی کشور تبدیل شده است.
وی ادامه می‌دهد: یکی از شهروندان بندر کنگ با همراهی شریک تجاری‌اش پیشنهاد ساخت مدرسه را مطرح کرد، من سه مکان را به او پیشنهاد دادم و او این مکان را انتخاب کرد و پس از مشاهده طراحی زیبای مهندس ارفعی به‌عنوان معمار مدرسه، از ساخت مدرسه استقبال کردند.
گلایه از بی‌توجهی به نگهداری مدارس
امام جمعه بندر کنگ، نسبت به وضعیت نگهداری مدارس توسط کادر مدرسه و دانش‌آموزان گلایه دارد و بیان می‌کند: متأسفانه مدرسه نوساز تحویل داده می‌شود اما کادر مدرسه در نگهداری آن دقت لازم را نمی‌کنند و همین مسئله باعث می‌شود ۵ سال بعد مدرسه به یک فضای فرسوده تبدیل شود، از دانش‌آموزان و مدیران مدارس تقاضا دارم در نگهداری مدارس دقت بیشتری داشته باشند.
فرخنده محمودی، مدیر دبستان دخترانه فاطمیه است. او، از حال‌وهوای مدرسه می‌گوید: «مدرسه‌مان ۹ کلاس درس، آزمایشگاه و کتابخانه دارد و ۲۷۰ دانش‌آموز در آن مشغول تحصیل هستند. دانش‌آموزان خیلی خوشحال هستند. مدرسه قبلی قدیمی و فرسوده بود و سال ۱۳۵۲ ساخته شده بود. حتی دانش‌آموزان مدارس دیگر هم وقتی تعطیل می‌شوند، به مدرسه ما می‌آیند تا از زیبایی‌های مدرسه لذت ببرند.»
این مدرسه با معماری خیره‌کننده‌اش توانسته است در چهارمین همایش بین‌المللی مدرسه ایرانی معماری ایرانی رتبه برتر کشوری را از آن خود کند. مهدی باوقار، مدیرکل نوسازی مدارس استان می‌گوید: از ۶ طرح برتر چهارمین همایش بین‌المللی مدرسه ایرانی، معماری ایرانی، ۴ طرح متعلق به مدارس شهید جمهور رئیسی و فاطمیه کنگ است که به‌عنوان طرح‌های برتر کشوری انتخاب شده‌اند. دو مدرسه ابن‌سینا و انرژی اتمی بندرعباس نیز شایسته تقدیر شناخته شدند.
با بازدید از مدارس کُنگ، روز نخست سفر به پایان می‌رسد.
شنبه، دومین روز سفر، با بازدید از چند مدرسه در شهر بندرعباس آغاز می‌شود. در این روز، علی مرادی، معاون مشارکت‌های اداره نوسازی مدارس استان هرمزگان، همراه ماست.
دبیرستانی که با مشارکت اجتماعی ساخته شد
نخستین مقصد دبیرستان “ابن‌سینا یا آفتاب” است، مدرسه‌ای با ۴هزار مترمربع بنا که با مشارکت شرکت پالایش نفت آفتاب و از محل مسئولیت اجتماعی با هزینه ۴۰ میلیارد تومان ساخته شده است. این مدرسه ۱۸ کلاس درس دارد و استفاده از مصالح بومی در ساخت طاق ورودی و بهره‌گیری از نور طبیعی، از ویژگی‌های بارز این مدرسه محسوب می‌شود.
به‌گفته مهدی باوقار، مدیرکل نوسازی مدارس استان هرمزگان، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در ساخت مدارس در گذشته چندان مورد توجه نبود، اما حدود یک سال است که این روند آغاز شده است و بنگاه‌های اقتصادی پای کار آمده‌اند، این حرکت باید ادامه یابد، چرا که پس از سال‌ها، صنایع و بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته‌اند که بخشی از نیازهای مدارس را تأمین کنند. این مشارکت‌ها می‌تواند نقش مهمی در توسعه فضاهای آموزشی داشته باشد.
طاق ورودی مدرسه، با استفاده از مصالح بومی و محلی، جلوه‌ای خاص و جذاب به آن بخشیده است. این طاق، علاوه بر زیبایی، به بهبود کارایی انرژی ساختمان نیز کمک می‌کند.
رضا زارعی، مدیر دبیرستان ابن‌سینا، می‌گوید: مدرسه ابن‌سینا ۱۸ کلاس در دوره متوسطه دوم در رشته‌های ریاضی، تجربی و انسانی دارد. شرط ثبت‌نام، محل سکونت و محدوده‌بندی جغرافیایی است. به‌گفته او، کمترین استقبال دانش‌آموزان از رشته انسانی و بیشترین استقبال از رشته ریاضی است.
مدرسه زیبا و نمرات بالا
زارعی تأثیر فضای آموزشی را بر دانش‌آموزان چنین توصیف می‌کند: مدرسه جدید باعث افزایش انگیزه و بهبود عملکرد دانش‌آموزان شده است. ما سه مدرسه را در این فضا تجمیع کردیم و نتایج نشان می‌دهد معدل دانش‌آموزان حدود یک نمره افزایش یافته است.
دشواری نگهداری از مدرسه با نبود نیروی خدماتی
به‌گفته مدیر مدرسه و برخی معلمان، کمبود نیروی خدماتی و نبود پروژکتور در برخی کلاس‌ها از جمله مشکلاتی است که باید برطرف شود. به‌گفته آنها، نبود نیروی خدمانی نگهداری مدرسه را هم با چالش‌هایی مواجه می‌کند.
حال‌وهوای دانش‌آموزان
یونس نصیبی، دانش‌آموز پایه دوازدهم دبیرستان ابن‌سینا، می‌گوید؛ “فضای مدرسه بر روحیه ما تأثیر زیادی دارد. اگر مدرسه‌ای فرسوده باشد، انگیزه‌ای برای یادگیری باقی نمی‌ماند.”، با این حال محمد جهانگیری، دانش‌آموز پایه یازدهم رشته ریاضی، معتقد است که مدرسه نوساز و دبیران خوب، تأثیر مثبتی بر کیفیت تدریس دارند، اما معماری مدرسه تأثیری در انگیزه او برای درس خواندن نداشته است.
مدرسه انرژی اتمی در اختیار بخش غیردولتی
مقصد بعدی، دبیرستان انرژی اتمی بندرعباس است؛ طراح این مدرسه مهدی باوقار است.
به‌دلیل فعالیت این مدرسه به‌عنوان یک مجموعه غیردولتی، بازدید خبرنگاران از آن به مدت بسیار محدود انجام شد.
این مدرسه با ۲۴۹۹ مترمربع زیربنا و هزینه ۴۰ میلیارد تومان ساخته شده است.
