کمبود آب مسئله امروز مردم در سرزمین‌های مختلف است و ایران نیز با مشکل خشکسالی و کمآبی دست‌و پنجه نرم می‌کند. زمین و مردم تشنه و جست‌وگر آب‌اند و این شرایط نه‌تنها به صرفه‌جویی عمومی نیازمند است بلکه مدیریت دولتی می‌تواند راهگشا باشد.
به قلم خبرنگار اعزامی پایگاه اطلاع‌رسانی دکتر مسعود پزشکیان، انسان‌ها از دیرباز تاکنون زندگی خود را بر مبنای وجود آب بنا کرده‌اند. هر جا آب هست زندگی میسر می‌شود و فرهنگ و تمدن شکل خواهد گرفت. با فرض ثابت بودن مقدار آب کره زمین در مقابل افزایش جمعیت با کمبود این منبع حیاتی مواجه می‌شویم.
با گذشت زمان اکنون آب یک کالای کمیاب شده و این کمیابی نه‌تنها از مسائل مهم کشورهایی نظیر ایران است بلکه از مسائل کشورهای دیگر حتی اروپاییان هم به شمار می‌رود. بر اساس تحقیقات مؤسسه جهانی، منابع ایران جزو کشورهایی با بالاترین نگرانی درباره وضعیت آینده منابع آبی است. و این نگاه آب را در کنار دیگر منابع انرژی نیز قرار می‌دهد. به‌علاوه، این منبع میراثی نیر برای آیندگان است.
دکتر پزشکیان نیز با آگاهی از این نگاه‌های جهانی، آذرماه سال جاری در نمایشگاه توانمندی‌های بخش صنعت‌ومعدن، یکی از اولویت‌های دولت چهاردهم را تلاش برای رفع ناترازی‌های اعلام کرد و مصرف ۹۰ درصد آب بازیافتی را یک فاجعه دانست. او معتقد است باید به گونه‌ای عمل کنیم که این آب و خاک، برای فردای ایران نیز باقی بماند.
سیستان و بلوچستان؛ طبیعتی تنش‌زا
آنچه مسلم است، اگر تعادل لازم بین منابع و مصارف برقرار نشود، آینده این سرزمین در خطر خواهد افتاد. به عنوان مثال، خشکسالی‌های گسترده زنگ بحران کمآبی در سیستان و بلوچستان را به‌عنوان پهناورترین استان کشور به صدا درآورده و این در حالی است که به گفته متولیان صرفه‌جویی در مصرف آب بهترین راهکار مدیریت تنش آبی در عبور از بحران فعلی است.
به عبارت دقیق‌تر، بنا به اظهارات مسئولان و کارشناسان استان سیستان و بلوچستان در حضور رئیس‌جمهور، این استان بیش از ۲۲ سال است که درگیر تبعات تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های مزمن و کمبود شدید منابع آبی بوده و در بین استان‌های کشور کمترین میزان بارش‌ها را به خود اختصاص داده، این کمبود مشکلات فراوانی را برای مردم به دنبال داشته است.
استان سیستان و بلوچستان ویژگی‌های اقلیمی خاصی دارد؛ بیشترین میزان تبخیر سالانه کشور، بارندگی اندک، پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی‌ها، دامنه زیاد تغییرات دما در شبانه‌روز، وزش بادهای موسمی و فصلی با شدت و تداوم زیاد از جمله بادهای ۱۲۰روزه سیستان از ویژگی‌های این استان است. مردم در بخش‌های وسیعی از استان با مشکل کمآبی مواجه شدند و تداوم کم‌آبی‌ها به صورت دوره‌ای خشکسالی‌های سهمگینی را ایجاد کرده و در پی آن، تخریب زیرساخت‌های بخش کشاورزی نابودی اکوسیستم طبیعی و نیز محیط زیست انسانی را شاهد هستیم.
با توجه به سفر دکتر پزشکیان به استان سیستان و بلوچستان، پروژه آبرسانی دشتک به‌عنوان یکی از طرح‌های حیاتی برای کاهش وابستگی به چاه‌نیمه‌ها و تأمین آب شرب پایدارتر برای شهرستان‌های سیستان و زاهدان اجرایی شده است. این پروژه شامل حفر 91 حلقه چاه، اجرای 110 کیلومتر خط انتقال و برداشت روزانه 100 هزار مترمکعب آب است که با سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری به بهره‌برداری رسیده افتتاح شد.
خراسان شمالی؛ بختک خشکسالی
تصور روزی که آب جیره‌بندی شود و ساعت‌ها منتظر جاری شدن مقداری آب در لوله‌ها باشیم برای بسیاری از ما سخت و دلهره‌آور است، اما اکنون این سناریوی تلخ در برخی از روستاهای خراسان شمالی در حال وقوع است. روستاهایی که روزگاری چاه‌های پرآب و چشمه‌هایی جوشان داشتند این روزها عمق آب چاه‌هایشان به ۱۰ متر رسیده تا اندک آبی برای باغات و بعضاً شرب مردم داشته باشند.
خراسان شمالی وارد چهارمین سال جدال با این بختک می‌شود و خشکسالی هر روز نمود عینی‌تری پیدا کرده است. حدود ۱۴ درصد از آب شرب سالم و بهداشتی این خطه هدر می‌رود و بخشی از این آب زلال نیز برای مصارف غیرمجاز استفاده می‌شود. هم‌اکنون حدود ۷۰ درصد از مساحت استان متأثر از خشکسالی است. این در حالی است که پیشران اقتصادی این خطه بخش کشاورزی بوده، لذا تداوم خشکسالی این بخش، کشاورزی را دشوار کرده است.
با توجه به این شرایط، دکتر پزشکیان، شامگاه پنج‌شنبه پنجم دی‌ماه ۱۴۰۳ در پایان سفر به استان خراسان شمالی، گفت: «مصوبات، تصمیمات و طرح‌های استان خراسان شمالی براساس اولویت‌بندی تا پایان سال ۱۴۰۴ اجرا خواهد شد. برای آبرسانی به سراسر این استان دو هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص یافت تا مشکل آب خراسان شمالی برطرف شود.»
خوزستان؛ ثروتمند فقیر
امروز نیز رئیس‌جمهور سفر دیگری را به مقصد خوزستان آغاز کرده است. این استان علی‌رغم اینکه یکی از غنی‌ترین استان‌های ایران و پنجمین استان پرجمعیت کشور است، مانند استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی، با مشکلات جدی دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ از مشکلات زیست‌محیطی، فقر اقتصادی و نارضایتی اجتماعی-سیاسی در رنج است. استان خوزستان رودخانه‌ها و تالاب‌های بسیاری دارد اما سال‌هاست هم در حوزه آب آشامیدنی و هم در مسئله تأمین حقابه با چالش مواجه است. در مناطقی از استان، مردم آب ندارند و در بخشی دیگر کیفیت آب برای آشامیدن پایین است. اهالی این استان به‌ویژه شهر اهواز در سال‌های اخیر با انتشار تصاویر بسیاری، از کیفیت آب لوله‌کشی گلایه کرده‌اند و کمبود آب هم در اواسط سال 1400 اعتراضات برخی از مردم این استان را برانگیخت.
دولت چهاردهم پس از روی کار آمدن، در استان خوزستان، توانمندسازی مقامات محلی را در برنامه‌ها و اقدامات قرار داده است و در سفر رئیس‌جمهور با همراهی مردم استان قصد دارد به مشکلات و مسائل از جمله مسئله آب نیز رسیدگی کند. در این سفر، چندین طرح آبرسانی همچون غدیر، فدک و کوثر در دستور کار قرار گرفته است. بخشی از طرح بزرگ غدیر در دولت شهید رئیسی به بهره‌برداری رسید اما چون بخشی از شهرها به صورت کامل از این طرح برخوردار نشدند، مجوزهایی گرفته شد تا این طرح آبرسانی از ظرفیت 10 مترمکعب بر ثانیه به 15 مترمکعب افزایش یابد. برای انجام این طرح پنج هزار میلیارد تومان اختصاص یافته است.
به علاوه، طرح آبرسانی به شهرستان‌های شمال شرق خوزستان با نام فدک چندین بار توسط دولت‌های مختلف کلنگ‌زنی شد، اما به دلیل محدودیت‌های مالی و فنی متأسفانه به نتیجه نرسید و مسئولان استانی در دو هفته گذشته توانستند مجوز ترک تشریفات این قرارداد را به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) با ارزش 14 هزار میلیارد تومان اخذ کنند. این موضوع در سفر دکتر پزشکیان نهایی خواهد شد.
شهرهای هدف این طرح شامل ایذه، باغملک، صیدون، قلعه‌تل، هفتکل و رامهرمز و 680 روستاست و این طرح علاوه بر تأمین آب شرب به میزان 3.1 مترمکعب بر ثانیه، حدود 8 مترمکعب بر ثانیه نیز برای بخش کشاورزی فراهم خواهد کرد. طرح کوثر برای جنوب شرق استان خوزستان است. بخشی از آب جنوب شرق از سد کوثر تأمین خواهد شد. برای این پروژه نیز مبلغی در نظر گرفته شده است تا این پروژه نیز شروع شود.
